Een brus is een broer of zus van iemand die zorg nodig heeft vanwege een chronische ziekte, verstandelijke beperking, lichamelijke beperking, niet aangeboren hersenletsel of ernstige psychische aandoening.
In zorggezinnen zijn spelen brussen een belangrijke rol en vormen ze een onmisbare steun. Ze geven zuurstof aan hun ouders wanneer de zorg voor het ander kind teveel is. Ze zijn beste maatjes en weten als geen ander wat hun broer of zus met een zorgnood nodig heeft. En toch wordt in zorg hun aandeel en hun zorgnood te vaak over het hoofd gezien. In deze blogpost lichten we hun belangrijke bijdrage toe.
De uitdagingen en kansen van een brus
Opgroeien met een broer of zus met een beperking of zorgnood brengt zowel unieke ervaringen en kansen als uitdagingen met zich mee. Het welbevinden en de draagkracht van de broer wordt regelmatig op de proef gesteld.
Literatuur leert ons dat een brus sneller het gevoel van verantwoordelijkheid zal krijgen, vlugger in de volwassenheid komt en meer empathie toont dan iemand die zonder speciale broer of zus opgroeit. Deze brussen zullen ook een grotere verdraagzaamheid en begrip vertonen tegenover de verschillen tussen mensen. Ouders vertrouwen op brussen en vragen op sommige momenten ook extra hulp. Zij leren al zeer vlug dat het geheel meer is dan de som van de delen in het gezin. Door te helpen en samen te werken worden persoonlijke eigenschappen geoefend en kan het gezin de zorg voor iedereen dragen.
Soms weegt de zorg voor brussen echter zwaar door. Brussen kunnen gevoelens van schuld en schaamte ervaren. Ook bezorgdheid over de toekomst van hun broer of zus met een beperking komt vaak voor. Daarnaast kunnen brussen beschermend zijn tegenover hun broer of zus.
Brussen komen door hun gevoelens vaak in een spanningsveld terecht. Enerzijds vertonen ze liefde en affectie voor hun broer of zus , terwijl ze anderzijds ook gevoelens van boosheid, jaloezie, frustratie en isolatie kunnen ervaren.
Ook al wordt je volwassen, een brus blijf je voor het leven. De zorgrelatie met je broer of zus met beperking verandert als je zelf uit huis gaat wonen of je ouders komen te overlijden. Het zoeken naar een nieuw evenwicht met aandacht voor je eigen gezin en oog voor je broer of zus blijven aandachtspunten. Een brus ben je niet voor even, maar voor het leven.
Tips om brussen te ondersteunen
Als ouder of ondersteuner kan je letten op een aantal dingen om zo de kans op negatieve gevoelens bij brussen te verkleinen.
Aandacht geven aan de rol van de brus in het gezin:
Erken gevoelens, toon begrip en praat over stressvolle periodes. Met ziekenhuisopnames, operaties en wijziging van school bijvoorbeeld leven ook de brussen erg mee. Vraag ook hoe dit voor hen is.
Zoek iets positiefs in elk kind:
Waardeer de unieke kenmerken van elk kind en zeg vaak iets over de positieve en goede eigenschappen, ook van de brus.
Brussen-tijd:
Maak op regelmatige basis ook extra tijd voor de brussen. Dit toont dat zij ook belangrijk zijn. Voorzie tijd om “gewone” dingen te doen met hen bijvoorbeeld eens gaan fietsen samen, een ijsje eten,..
Beperk extra zorgtaken:
Het is normaal dat ieder gezinslid zijn steentje bijdraagt aan het huishouden en dus dat ook de brussen in het huishouden een aantal extra taken op zich nemen. Belangrijk hierbij is dat er waardering is voor de inspanning en dat ook wordt afgewogen of het niet te veel of te moeilijk is.
Geef complimentjes:
Brussen vinden het altijd leuk om een complimentje te horen en zo werk je aan een positief zelfbeeld. Heb als ouder aandacht voor niet vanzelfsprekende taken van brussen. Geef hier ook een oprecht compliment over de inzet tegenover hun broer/zus. De inzet is nog belangrijker dan het resultaat.
Wees open en eerlijk:
Brussen vinden het fijn als ouders openstaan voor hun vragen en bereid zijn om echte antwoorden te geven op die vragen. Als je zelf het antwoord op hun vraag niet weet, dan kun je dit gerust zeggen. Je kan dan samen op zoek gaan naar het antwoord. Open en eerlijk zijn wil ook zeggen dat je sommige van je eigen vragen aan kinderen mag en kan stellen.
Lees boeken:
Samen lezen kan er voor zorgen dat jullie een aanknopingspunt vinden om te praten over de beperking. Een verhaal kan ook een aanleiding geven tot het stellen van vragen en het uitten van gevoelens die anders niet uitgesproken worden.
Luister naar de brussen:
Brussen kennen het kind met een beperking op een andere manier dan hun ouders. Ze kunnen opmerkingen maken, bedenkingen formuleren, suggesties geven,…. Luister naar hun tips, zo leren zij ook dat hun mening wordt gewaardeerd.
Ondersteuning op maat: bruikbare materialen voor brussen en hun gezin
In de thuisbegeleiding hebben we steeds oog voor het welzijn en de gevoelens van de brussen. We hebben heel wat materiaal ter beschikking op onze dienst. We kijken op maat van de brus en het gezin welk aanbod we doen.
In onderstaand schema vind je enkele materialen die we regelmatig gebruiken of aanraden:
Materiaal | Doel | Leeftijd |
Voorleesboekjes | Op een speelse manier een gesprek aangaan of de brus aan het denken zetten. Informeren over de beperking of spreken over de gevoelens van de brus. | Jonge brussen, jonger dan 5 jaar |
Mijn Grote Kleine Broer  | Onze dienst creëerde een eigen voorleesboekje speciaal gericht op jongere brussen: Mijn Grote Kleine Broer. Dit boekje kan je aankopen via onze dienst aan 19 euro exclusief verzendkosten. | Voor jonge brussen, van 3 tot 8 jaar |
Informatieve boeken | Ouders of oudere brussen informeren over een beperking of het leven met een kind met beperking. | Vanaf 14 jaar |
Werkmap “Mijn brus en ik” | In contact gaan over de beperking/ handicap. Extra tijd voor de brus maken. Erkenning te geven aan de gevoelens van een brus. | Vanaf 5 jaar |
Spel: Sterrenstrand | De brus te laten schitteren. Er wordt op een speelse manier in gesprek gegaan rond zijn kwaliteit van leven. Het richt zich op zowel positieve als moeilijke aspecten. Het probeert de krachten van de brus in kaart te brengen, alsook de eventuele ondersteuningsnood. Het biedt concrete handvaten om achteraf met de ouders of omgeving in dialoog te gaan. De nazorg bij dit spel is belangrijk. Er moet voldoende ruimte zijn om op het gesprek terug te komen. Dit spel moet gespeeld worden samen met de thuisbegeleider. | Van 6 tot 14 jaar |
Deze webinars bieden herkenning aan ouders en brussen over het leven met een gezinslid met een beperking. De afleveringen zijn opgesplitst voor ouder en brussen. | Vanaf 14 jaar | |
Podcast : “Wat jij niet ziet”- een podcast over kinderepilepsie. Aflevering 3 “Ik ben er als je me nodig hebt” | Herkenning en psycho-educatie bieden. Tinneke Moyson, onderzoeker aan de HoGent en zelf brus komt aan het woord. Ze maakte van brussen haar levenswerk en wordt in deze aflevering aangevuld door twee jonge getuigen. Te beluisteren via spotify, zoeken op “wat jij niet ziet”, aflevering 3 aanklikken. | Vanaf 14 jaar |
Meer weten?
Pauline Kuyper, zelf een brus, verzamelde verhalen en brieven van twintig brussen, die zij bundelde in haar boek ‘Brus’.
Meer informatie over het boek en wat het betekent een brus te zijn, vind je op haar website: | Pauline Kuiper | Boek: Brus, (on)breekbare liefde
Ook Anjet van Dijken, brus van een drie jaar oudere broer met een visuele en verstandelijke beperking, schreef een boek vol ervaringsverhalen.
Daarnaast was zij de initiator van de Stichting Lotje&Co brussengroep en begon ze sinds kort met de Youtube-interviewserie ‘Brussenboek skypet met…’.
Neem zeker een kijkje op haar website: Broers- en zussenboek » Voor en door broers en zussen met een bijzondere broer of zus (brussenboek.nl)